«Η εξάρτηση από τις ουσίες, μαζί με άλλες εξαρτήσεις, είναι μια δευτερογενής εξάρτηση. Η πρωταρχική εξάρτηση, συνέπεια της οποίας είναι όλες οι δευτερογενείς εξαρτήσεις, είναι η εξάρτηση από μια ζωή χωρίς νόημα»…( Γ. Βασιλείου)

….Κανείς δε γίνεται τοξικομανής τυχαία. Πολλοί λόγοι , πολλοί παράγοντες στην αλληλοδιαπλοκή τους διαμορφώνουν το πλαίσιο μάσα στο οποίο ο συγκεκριμένος άνθρωπος τη συγκεκριμένη χρονική στιγμή ωθείται στην επιλογή των ουσιών και χάνεται στον κόσμο τους.

Το φάσμα των μορφών της τοξικομανίας αλλά και των τύπων των τοξικομανών είναι ευρύτατο. Γι΄ αυτό και κάθε περίπτωση πρέπει να εξετάζεται στην ιδιαιτερότητα και στη μοναδικότητά της. Η περιέργεια, η μίμηση, ο πειραματισμός, η έλξη του απαγορευμένου, η μυθοποίηση των Ναρκωτικών, οι παρέες, η μεγάλη διαθεσιμότητα των ουσιών παίζουν ρόλο στο να δοκιμάσει κανείς .Για όλους αυτούς τους λόγους όλο και περισσότεροι άνθρωποι σήμερα δοκιμάζουν Ναρκωτικά.

Κανείς όμως δε θα γίνει τοξικομανής επειδή απλώς και μόνο δοκίμασε τα Ναρκωτικά .Η εγκατάσταση της τοξικομανίας προϋποθέτει τη συνάντηση μιας προσωπικής, ψυχολογικής κρίσης με την κοινωνική……

….Γιατί στρέφεται ο νέος, στην κρίσιμη ηλικία της εφηβείας ή ακόμα και της προεφηβείας του στα ναρκωτικά; Γιατί τα παίρνει;

Τα παίρνει για να αισθάνεται διαφορετικός μέσα σε μια κοινωνία που τον ωθεί με κάθε τρόπο στην ομοιομορφία της καθημερινής ρουτίνας και στη ρηχότητα κάθε μόδας. Για να ενταχθεί σε μια ομάδα, ν’ ανήκει κάπου, όπου μπορεί να γίνει αποδεκτός στη διαφορετικότητα του, μια ομάδα που θα λειτουργεί ως υποκατάστατο αληθινών κοινωνικών σχέσεων. Για να μυηθεί σ’ έναν κοινωνικό ρόλο και να δημιουργήσει μια εικόνα εαυτού αποδεκτή, πρώτα απ’ όλα, από τον ίδιο. Για να μπορεί να επικαλείται μία ιδεολογία, ως σημείο αναφοράς σε μια κοινωνία που διακηρύσσει «το τέλος των ιδεολογιών». Για να αποκτήσει το τόσο αναγκαίο γι’ αυτόν αίσθημα παντοδυναμίας, που θα καλύψει εκείνο της ασφάλειας, της ανικανότητας, της αποτυχίας. Για να καλύψει το αίσθημα της δυστυχίας που τον διακατέχει, την έλλειψη πάθους και φαντασίας, την απουσία νοήματος στη ζωή του, τα εσωτερικά κενά του, το διαρκές αίσθημα ανικανοποίητου, μοναξιάς και βασανιστικής ανίας. Για να ανακουφιστεί, ναρκώνοντας τον τεράστιο ψυχικό του πόνο, την εσωτερική ένταση, το άγχος. Για να προστατευτεί από τη βασανιστική πίεση του κόσμου που τον βιώνει ,από τα τρυφερά του ακόμη χρόνια, ως εχθρικό και απάνθρωπο, έναν κόσμο φτώχειας, ανεργίας, μοναξιάς, αδιαφορίας, βίας, ,αποκλεισμού. Για να μπορέσει να εκφράσει με το λόγο όλα τα έντονα φορτισμένα –βασικά αρνητικά- συναισθήματα που είναι συσσωρευμένα μέσα του. Για να συγκεντρώσει πάνω του όλο το ενδιαφέρον των δικών του. Για να αντιμετωπίσει την κατάθλιψη ή άλλη ψυχοπαθολογία. Για να απομακρύνει την απειλή που αντιπροσωπεύουν γι’ αυτόν οι άλλοι για να μπορέσει να επιβιώσει ψυχολογικά μέσα σε όρους προσωπικής εκμηδένισης.

Δεν οφείλεται μόνο σε ψυχολογικούς παράγοντες, συνδέεται κατά κύριο λόγο, με μια ελλειμματική κοινωνικοποίηση, που τον ωθεί διαρκώς στον ατομικισμό, ενισχύοντας το αίσθημα ανασφάλειας, ανεπάρκειας και αδυναμίας, που κυριαρχεί μέσα του.

Πολλοί παράγοντες έχουν συμβάλει στη διαμόρφωση αυτού του ελλείμματος κοινωνικοποίησης. Έχει συμβάλει μια δυσλειτουργική οικογένεια που πιέζεται τρομερά από τα δικά της προβλήματα, τις δύσκολες σχέσεις των γονέων, την αυξημένη βία στους κόλπους της, τις τραυματικές απώλειες, τους θανάτους των μελών της, την μπλοκαρισμένη ή αδύνατη επικοινωνία, την ανέχεια, τη στέρηση, τη μιζέρια. Έχει συμβάλει επίσης το πλαίσιο της αγωγής αυτού του νέου ανθρώπου, που δεν περιλαμβάνει μόνο το σχολείο, αλλά κάθε φορέα μετάδοσης γνώσεων. Αυτό το πλαίσιο, βαθιά ελλειμματικό στη λειτουργία του, περιόρισε τη γνωστική διαδικασία στη στείρα απομνημόνευση, μέσα σ΄ ένα κλίμα άκρατου ανταγωνισμού, μη επιτρέποντας τη θεμελίωση της σε μια αληθινή σχέση δασκάλου- μαθητή, σε μια σχέση διαπαιδαγώγησης που διαμορφώνει μια προσωπικότητα ικανή να λειτουργεί μέσα στον κόσμο, αντλώντας από τους δικούς της, κατά πρώτο λόγο, πόρους (συναισθηματικούς, γνωστικούς και άλλους) για να εγκαθιδρύσει σχέσεις αληθινής επικοινωνίας.

Μέσα σ΄ αυτό το πλαίσιο, αυτός ο άνθρωπος δεν μπόρεσε να αναπτύξει μια άμεση σχέση με το περιβάλλον του και να ενταχθεί σε ομάδες συνομηλίκων, γειτόνων, φίλων. Η μόνη ομαδική δραστηριότητα που έμαθε πως υπάρχει ήταν τα ομαδικά σπορ. Οι μόνες ανάγκες που του καλλιεργήθηκαν ήταν οι καταναλωτικές, οι νέο-ανάγκες. Ο σημερινός πολιτισμός, λέει ο Fain, έχει αλλάξει τον τρόπο με τον οποίο εκτιμάς τον εαυτό σου. Όσα περισσότερα υλικά αγαθά έχεις τόσο περισσότερο εκτιμάσαι από τους άλλους και κατά συνέπεια από τον εαυτό σου. Εδώ έχουν την πηγή τους τα θεμελιακά ελλείμματα στον ψυχισμό, στην εκτίμηση του εαυτού, στο αίσθημα της προσωπικής ταυτότητας. Εδώ γεννιούνται τα αισθήματα ανικανότητας, ανημποριάς, αβεβαιότητας, ανασφάλειας, μοναξιάς, απελπισίας, που διακατέχουν τον τοξικομανή. Πίσω από την πληθώρα υλικών πραγμάτων βρίσκεται μια ένδεια ουσιαστικών ανθρώπινων σχέσεων. Πίσω από το αίσθημα της δύναμης που φαινομενικά του δίνει η ικανοποίηση των νέο-αναγκών παραμένει βαθιά κρυμμένο μέσα του το βασανιστικό αίσθημα της προσωπικής ανεπάρκειας. Αυτός ο άνθρωπος μεγάλωσε μέσα σε ένα κλίμα γενικής ρευστότητας, αβεβαιότητας, αδιαφορίας, κατάρρευσης αξιών, διάψευσης οραμάτων, με πολύ ανεπαρκείς και ασταθείς τις γονεϊκές φιγούρες και τραγικά απόντα τα κοινωνικά πρότυπα του δασκάλου, του κοινωνικού αναμορφωτή, του επαναστάτη. Βίωσε την κρίση της κοινωνίας σε όλα τα επίπεδα. Έγινε από πολύ νωρίς αποδέκτης του μηνύματος ότι δεν μπορεί εύκολα να βρει τη δική του θέση μέσα στην κοινωνία και να καταξιωθεί. Γοητεύτηκε από τον πολύχρωμο κόσμο του θεάματος, αντισταθμίζοντας μ΄ αυτόν τη ρουτίνα της δικής του μουντής καθημερινότητας. Ταυτίστηκε με τα λαμπερά πρόσωπα των καλλιτεχνών, των τραγουδιστών, των τηλεοπτικών αστεριών, των μοντέλων. Οι ταυτίσεις μ΄ αυτά τα είδωλα λειτούργησαν ως αντί-ταυτίσεις, ή εσωτερίκευση κοινωνικών κανόνων και αξιών έγινε αδύνατη η ταυτοποιητική διαδικασία ελλειμματική. Μέσα από αυτήν την ελλειμματική κοινωνικοποίηση συγκροτήθηκε …

«…Το πρόβλημα λοιπόν της εξάρτησης δεν προκύπτει στο κενό, είναι προϊόν δυσλειτουργίας των σύγχρονων κοινωνιών. Αποτελεί μια ακραία και οδυνηρή έκφραση του «σύγχρονου» υπερκαταναλωτικού τρόπου ζωής, που οδηγεί σε έναν ατελείωτο μονόδρομο προσπάθειας να αποκτήσεις όλο και περισσότερα για να ευτυχήσεις. Είναι το σύμπτωμα μιας κοινωνίας που βρίσκεται σε κρίση, που αδιαφορεί για τις βασικές ανθρώπινες ανάγκες και προτείνει ως νόημα ζωής το «καταναλώνω άρα υπάρχω…

…Όσο λοιπόν ,πιο τραγικές γίνονται οι συνέπειες αυτής της κρίσης στην καθημερινή ζωή των ανθρώπων, όσο μεγαλώνει η ατομική δυστυχία , τόσο πιο πολύ νέοι, απ’ όλα τα κοινωνικά στρώματα, σε όλο και πιο νέες ηλικίες, καταφεύγουν στη χρήση ουσιών και στην υιοθέτηση άλλων εξαρτητικών συμπεριφορών σε μια προσπάθεια να ξεφύγουν από την αβίωτη γι’ αυτούς πραγματικότητα, αναπτύσσοντας αυτή την ιδιότυπη’’ στρατηγική επιβίωσης’’.

K.Μάτσα: ‘’Ψάξαμε ανθρώπους και βρήκαμε σκιές’’-Το αίνιγμα της τοξικομανίας’’