Το όπιο και τα παράγωγα του

ΤΟ ΟΠΙΟ ΚΑΙ ΤΑ ΠΑΡΑΓΩΓΑ ΤΟΥ

ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΤΟ ΟΠΙΟ

Το όπιο είναι ο αποξηραμένος και συμπυκνωμένος γαλακτώδης χυμός του φυτού μήκων ή υπνοφόρος (papaver somniferum), μιας παπαρούνας που καλλιεργείται σε διάφορες χώρες κυρίως της Ασίας. Ο χυμός αυτός έχει πικρή γεύση και χαρακτηριστικά έντονη μυρωδιά. Η παπαρούνα του οπίου περιέχει τουλάχιστον 25 ουσίες που χρησιμοποιήθηκαν –ή χρησιμοποιούνται- ως ισχυρά αναλγητικά 9π.χ. μορφίνη) και αντιβηχικά (π.χ. κωδεϊνη).

Ιστορικά στοιχεία

Το όπιο είναι γνωστό από την προϊστορική εποχή, όπως μαρτυρούν ζωγραφιές που βρέθηκαν στη Β. Ιταλία και υπολογίζονται γύρω στο 20.000 π.Χ. Το 5.000 π.Χ. το όπιο χρησιμοποιούταν από τους Ασσύριους, τους Σουμέριους και τους Αιγύπτιους. Στην Ελλάδα έχουμε την απεικόνιση της παπαρούνας του οπίου σε κεφάλι αγάλματος από τη Μινωική εποχή. Αναφορές έχουμε και από τον Όμηρο (νηπενθές) και τον Ιπποκράτη (υπνωτικό μηκώνιο).

Ο Γαληνός, σπουδαίος γιατρός ελληνικής καταγωγής (130-200 μΧ.), συνιστά το όπιο ως φάρμακο για πολλές ασθένειες.

Το 1525 ο Παράκελσος θα εισαγάγει στη φαρμακευτική μια ανάμειξη οπίου με οινόπνευμα, το «λαύδανο».

Τπ1792 θα απαγορευτεί για πρώτη φορά η χρήσης του στην Κίνα με ποινή για τους παραβάτες το θάνατο.

Το 19ο αιώνα το μονοπώλιο του εμπορίου του οπίου θα προκαλέσει δύο πολέμους μεταξύ Άγγλων και Κινέζων, που ονομάστηκαν «πόλεμοι του οπίου».

Το 1805 ένας Γερμανός χημικός, ο Φ. Σαρτούρνερ, απομονώνει και περιγράφει τη μορφίνη.

Το 1832 απομονώνεται η κωδείνη, το 1874 η ηρωίνη.

Στο τέλος του 19ου αιώνα το κάπνισμα του οπίου μεταδίδεται στην Αμερική από τους μετανάστες Κινέζους, που έρχονται για να δουλέψουν κατά χιλιάδες στους σιδηροδρόμους.

Το 1914 τα οπιούχα διατίθενται μόνο με ιατρική συνταγή στις Η.Π.Α.. Το 1920 παρασκευάζεται η πεθιδίνη και στις αρχές της δεκαετίας του ’40 παρασκευάζεται στη Γερμανία το συνθετικό οπιοειδές μεθαδόνη, που από το 1962 θα αρχίσει να χρησιμοποιείται ως θεραπεία υπό-κατάστασης σε εξαρτημένους από ηρωίνη.

Στη δεκαετία του ’70 έγινε γνωστός ο τρόπος επίδρασης των οποιοειδών στον εγκέφαλο με ην ανακάλυψη ειδικών υποδοχέων για τα οποιοειδή (Εγκεφαλίνες, Δυνορφίνες, Ενδορφίνες). Οι ουσίες αυτές βοηθούν στην καταπολέμηση του πόνου.

ΤΡΟΠΟΙ ΧΡΗΣΗΣ

Το όπιο καπνίζεται σε ειδικές πίπες, τρώγεται με άλλες ουσίες, ή πίνεται.

ΟΠΙΟΥΧΑ ΚΑΙ ΟΠΙΟΕΙΔΗ

Τα οπιούχα είναι ημισυνθετικές ουσίες που προέρχονται απευθείας από την κατεργασία του οπίου (κατόπιν επεξεργασίας παρασκευάζεται π.χ. μορφίνη, ηρωίνη κ.α.), ενώ τα οποιοειδή είναι ουσίες συνθετικές που μιμούνται τη δράση των οπιούχων, αλλά παρασκευάζονται σε εργαστήρια (π.χ. πεθιδίνη, μεθαδόνη). Οι κυριότερες ουσίες αυτών των κατηγοριών είναι:

ΜΟΡΦΙΝΗ

Παρασκευάζεται κατόπιν επεξεργασίας του οπίου και έχει 10 φορές ισχυρότερη δράση από αυτό. Έχει τη μορφή λευκής κρυσταλλικής σκόνης. Έχει πάρει το όνομά της από το Θεό των ονείρων της ελληνικής μυθολογίας, τον Μορφέα.

Στην ιατρική χρησιμοποιείται ως ισχυρό παυσίπονο και αντιβηχικό και κυκλοφορεί συνήθως σε μορφή δισκίων και σε ενέσιμες αμπούλες. Προκαλεί ανοχή και εξάρτηση σωματική και ψυχική. Έχει επίσης ισχυρή κατασταλτική επίδραση στο κέντρο τη αναπνοής και για αυτό το λόγο υπερβολική δόση της ουσίας προκαλεί το θάνατο από άπνοια.

ΚΩΔΕΪΝΗ

Παρασκευάζεται από την επεξεργασία της μορφίνης ή της θηβαϊνης (μιας άλλης ουσίας που περιέχεται στο όπιο). Χρησιμοποιείται ως ελαφρό παυσίπονο και κυρίως ως κατασταλτικό του βήχα. Περιέχεται σε μικρό ποσοστό σε διάφορα αντιβηχικά σιρόπια, αλλά διατίθεται και σε καθαρή μορφή: σε δισκία, σιρόπι και σε ενέσιμες αμπούλες, Χρησιμοποιείται επίσης ως αντιδιαρροϊκό και ως αναλγητικό. Προκαλεί ανοχή, σωματική και ψυχική εξάρτηση.